اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟

لازم به ذکر است که اوراق اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی است. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید اعمال می شوند اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید قادر به اعمال اختیار می باشد (فرض کنید تاریخ شروع 20 اردیبهشت 99 و تاریخ اعمال 25 خرداد است، درصورتی‌که به‌صورت آمریکایی اعمال شود سرمایه‌گذار در هر تاریخی مانند 21 خرداد قادر به اعمال اختیار می باشد درحالی‌که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی 25 خرداد 99 اختیار قابل اعمال می باشد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

برای رشد معاملات سهام و افزایش گردش نقدینگی، شرکت عرضه‌کننده سهام به نوعی سهام قابل عرضه خود را بیمه کرده و تضمین می‌کند در صورت پایین آمدن قیمت سهام نیز، آن‌ها را به قیمتی که تعهد کرده خریداری کند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

برخی شرکت‌ها برای افزایش معاملات سهام خود، اقدام به بیمه کردن سهام منتشر شده می‌کنند که به موجب آن، شرکت‌های منتشرکننده سهام متعهد می‌شوند تعداد معینی از سهام شرکت را در تاریخی مشخص و به قیمتی مشخص، خریداری کنند. اوراقی که شرکت‌ها به عنوان بیمه سهام خود منشتر می‌کنند، اوراق اختیار فروش تبعی نامیده می‌شود.

اوراق اختیار فروش تبعی به نوعی تضمین می‌کند در صورتی که قیمت سهام کاهش یابد این کاهش قیمت تا حدودی جبران می‎‌شود.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی چه اختیاراتی دارد؟

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی نیز می‌تواند در تاریخ سررسید نسبت به فروش اوراق خریداری شده خود اقدام کند.

در این معامله اگر خریدار اختیار فروش به دنبال ادامه دادن معامله خود باشد فروشنده باید تعهد خود را اجرا کند، در غیر اینصورت اگر خریدار به دنبال حق خریداری خود نباشد فروشنده ملزم به اجرای تعهدات خود نیست. براساس قانون، فروشنده اوراق اختیار فروش تبعی، شرکت عرضه‌کننده اوراق است.

چرا اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام می‌دانند؟

سرمایه‌گذاران بازار سرمایه به دنبال سود و افزایش سرمایه خود هستند. برخی اوقات سرمایه‌گذاران نسبت به شرایط بازار سهام در آینده، دچار بیم و نگرانی بوده و نمی‌دانند آیا این سهام ارزش خرید دارد یا خیر؟

برای رشد معاملات سهام و افزایش گردش نقدینگی، شرکت عرضه‌کننده سهام به نوعی سهام قابل عرضه خود را بیمه کرده و تضمین می‌کند در صورت پایین آمدن قیمت سهام نیز، آن‌ها را به قیمتی که تعهد کرده خریداری کند. تعهدی که به نوعی بیمه شدن سهام از طرف شرکت عرضه‌کننده سهام خوانده می‌شود. در چنین شرایطی اگر قیمت سهام تا زمان موعد کاهش داشته باشد، خریدار سهام می‌تواند بدون نگرانی و با قیمت مشخص شده، سهام را به خود شرکت بفروشد.

اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شامل چه مواردی می‌شود؟

خریدار این مدل از اوراق اختیار قبل از خرید لازم است اطلاعیه عرضه اوراق را مطالعه کند. این اطلاعیه به صورت کلی شامل موارد زیر می‌شود:

• سهم پایه: فروش اوراق اختیار فروش تبعی بر مبنای تعداد سهام خاصی صورت می‌گیرد؛ تعداد سهامی که به آن سهام پایه گفته می‌شود.
• قیمت اعمال: فروشنده یا شرکت عرضه کننده سهام متعهد می‌شود در تاریخ اعمال، سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را بر مبنای قیمت اعلام شده در اطلاعیه عرضه تسویه کند.
• تاریخ اعمال: تاریخی که بر مبنای آن فروشنده یا شرکت عرضه‌کننده سهام موظف به اجرای تعهدات خود در خصوص خرید سهام خریداران است.
• دوره معاملاتی: از روز اول عرضه سهام تا روزی که فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام اقدام به خرید سهام می‌کند، دوره معاملاتی برای اوراق اختیار فروش تبعی آن سهم است.
• سقف خرید: خریداران حقیقی یا حقوقی تا تعداد مشخصی اجازه خرید سهام شرکت مذکور را خواهند داشت که در اطلاعیه عرضه به آن اشاره می‌شود.
• کل حجم عرضه: عرضه‌کننده طی دوره معاملاتی عرضه تا سقف مشخصی امکان عرضه اوراق اختیار فروش تبعی را دارد.
• حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی که توسط عرضه‌کننده در یک روز می‌تواند معامله شود.
• قیمت عرضه اوراق تبعی: بر مبنای فرمول مشخصی، قیمت اوراق تبعی منتشر شده در بازار مشخص می‌شود.

در شکل زیر می‌توانید اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام شرکت فجر انرژی خلیج فارس با نماد هفجر را مشاهده کنید.

خرید اوراق اختیار فروش تبعی سودآور است؟

نکته‌ای که در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی باید مورد توجه قرار گیرد آن است که اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهام پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، این اوراق قابل اعمال نیست و خریدار با همان قیمت روز می‌تواند نسبت به خرید یا فروش اوراق اقدام کند.

در واقع خریدار سهام اگر سهمی را ۱۹۰۰ تومان خریده باشد و شرکت متعهد شده باشد در زمان سررسید آن را به قیمت ۲۰۰۰ تومان بخرد اما در زمان مذکور قیمت هر سهم بالاتر از ۲۰۰۰ تومان باشد، خریدار می‌تواند سهام خود را با قیمت روز بفروشد و خواهان خرید از سوی شرکت نباشد. در چنین شرایطی سرمایه‌گذار تنها مبلغ پرداخت شده بابت خرید اوراق را از دست خواهد داد که در برابر ارزش سهام ناچیز است.

در غیر این صورت و در صورتی که قیمت اعمال از قیمت روز سهام کمتر باشد، برای نمونه قیمت سهام در مثال بالا به ۱۶۰۰ تومان برسد، فروشنده یا عرضه‌کننده سهام نسبت به ایفای تعهدات خود و پرداخت نقدی یا سهامی مابه‌التفاوت قیمتی سهام مذکور اقدام می‌کند.

بر همین مبنا در تاریخ اعمال، اوراق اختیار فروش تبعی از دارنده به عرضه کننده آن منتقل می‌شود و مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت مابه‌التفاوت می‌تواند به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهام پایه صورت گیرد. در واقع باید گفت اوراق فروش تبعی به انتظارات سرمایه‌گذاران پاسخ مناسب خواهد داد.

نکته که در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی باید دانست ،مانند سایر اوراق موجود در بازار بورس، اوراق اختیار فروش تبعی نیز قوانین مخصوص به خود را دارد از جمله:

1. اوراق تبعی تنها یک بار در زمان عرض معامله شده و قابلیت معامله مجدد را ندارد.
2. امکان خریداری بیش از تعداد سهام پایه وجود ندارد.
3. اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد (تعداد سهام بیشتر از تعداد سهم پایه) باطل می‌شود.
4. سقف خرید، حداکثر مجاز خرید برای هر کد سهامداری است.
5. مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نیست.
6. تنها در تاریخ اعمال، امکان اعمال کردن اختیار فروش اوراق تبعی امکان‌پذیر است.
7. اگر قیمت پایانی سهم در روز سررسید، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، نیاز به ثبت درخواست نیست و به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست خواهند داد.

از کجا اوراق فروش تبعی بخریم؟

در سایت بورس اوراق بهادار تهران، نام و شرایط شرکت‌هایی که اوراق فروش تبعی عرضه می‌کنند بروزرسانی می‌شود. با مراجعه به این سایت می‌توان شرایط فروش اوراق از سوی شرکت‌های مختلف را بررسی و نسبت به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مذکور اقدام کرد. اگر برای سرمایه‌گذاری دچار تردید هستید و نمی‌دانید بهتر است پول خود را برای چه سهامی کنار بگذارید، پیشنهاد می‌کنیم این کار را به افراد با تجربه و خبره بسپارید.

برای مشاهده فهرست اوراق اختیار فروش تبعی که تاکنون در بازار بورس منتشر شده است می‌توانید به بخش بازار تبعی در سایت سازمان بورس که در شکل زیر مشخص است، مراجعه کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟

اوراق اختیار فروش تبعی اوراقی است که در آن فروشنده ( شرکت منتشر کننده اوراق) متعهد می‌شود که تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که به آن “قیمت اعمال” می گویند در تاریخ معین که به آن “تاریخ اعمال” می گویند از سهامدار خریداری کند. اوراق اختیار فروش تبعی در واقع اوراقی به منزله بیمه کردن سهام سرمایه گذاران از کاهش قیمت احتمالی به حساب می آید. به زبان ساده تر اگر سهام شرکتی دارای شرایط بنیادی قوی و یا حمایت حقوقی ها باشد آن شرکت اوراق اختیار فروش را منتشر میکند و اصطلاحا کف قیمت سهم را می بندد. این نشان میدهد که شرکت به سوداوری سهام خود اعتقاد دارد و حاضر به پشتیبانی قیمتی از آن است و این امید را به سرمایه‌گذاران می‌دهد که در برخی محدوده‌های قیمتی توجیهی برای فروش سهام وجود ندارد. نکته ای که باید به خاطر داشته باشید این است که در هنگام اتخاذ موقعیت اختیار فروش تبعی، باید سهام شرکت را نیز در پرتفو داشته باشید. در این مقاله آموزشی قصد داریم در خصوص حالت های مختلف خرید و فروش اختیار صحبت کنیم.

تعریف اوراق فروش تبعی با یک مثال

شکل زیر اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را نشان میدهد که در سایت tse.ir قرار داده شده است. همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید اوراق فروش تبعی بانک پارسیان با نماد هپارس می باشد. همانطور که در شکل مشاهده می شود برخی از اطلاعات این اطلاعیه به شرح زیر می باشد.

حداقل حجم عرضه روزانه : 100000 ورقه

کل حجم عرضه : 50 میلیون ورقه

محدودیت خرید هر کد حقیقی : 100000 ورقه

قیمت اعمال: 5920 ریال

حال قصد داریم ارزیابی کنیم که شرایط اتخاذ موقعیت در این ورقه بهادار چگونه است. فرض کنید بانک پارسیان در قیمت 5220 ریال دارای صف فروش می باشد. حال سرمایه گذار باید بررسی کند که این طرح بیمه سهام چگونه به او در خرید و فروش سهم کمک میکند. همانطور که در بالا گفته شده است قیمت اعمال 5920 ریال می باشد. یعنی اگر سرمایه گذار با قیمت امروز یعنی 5220 ریال سهم وپارس را خریداری کند و از طرف دیگر موقعیت اختیار را خریداری کند در تاریخ سر رسید یعنی 1399/12/10 بازدهی حدود 13 درصدی کسب میکند. یعنی عرضه کننده که صندوق سرمایه گذاری توسعه بازار می باشد موظف است که در تاریخ سررسید مبلغ 5920 ریال به ازای هر سهم به حساب سرمایه گذار واریز کند که البته این را هم در نظر داشته باشید که طبق اطلاعیه محدودیت خرید برای هر کد 100000 برگه می باشد.

حال اگر سرمایه گذاری قرار باشد اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را خریداری کند اولا باید به تعدادی که مد نظرش است سهام را در پرتفو خود خریداری کند و سپس اوراق اختیار که قیمت هر واحد آن 1 ریال می باشد را بخرد. یعنی اگر شما تمایل داشته باشید 50000 سهم بانک پارسیان را بیمه کنید باید به تعداد 50000 ورقه از اوراق 1 ریالی را خریداری کنید و تا زمان سررسید این اوراق سهام را نیز در پرتفو داشته باشید.

اصطلاحات موجود در اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است.
قیمت اعمال: قیمتی که عرضه کننده متعهد به تسویه آن در تاریخ اعمال می باشد.
تاریخ اعمال: تاریخی که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می شود.
دوره معاملاتی: به فاصلۀ بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی دوره معاملاتی می گویند.
سقف خرید: حداکثر تعداد اوراق تبعی اشخاص حقیقی یا حقوقی مجاز به خریداری آن می باشند.
کل حجم عرضه: تعداد اوراقی که از سوی عرضه‌کننده طی دوره معاملاتی در بازار عرضه خواهد شد.
حداقل حجم عرضه روزانه: تعداد اوراقی که باید توسط عرضه کننده در هر روز عرضه شود.
قیمت عرضه اوراق تبعی: قیمتی که توسط ناشر اوراق در بازار فروخته می شود را قیمت عرضه می گویند و در هر روز بر اساس فرمول مشخصی محاسبه می گردد.

شرایط مختلف سرمایه‌گذار هنگام اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در این بخش قصد داریم در خصوص اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با مثال توضیح دهیم. به عنوان مثال شخصی بابت 200 سهم شرکت فارس که در حال حاضر قیمت 2500 تومان دارد اختیار فروشی را به قیمت اعمال 2300 تومان در چهار ماه آینده خریداری کرده است. پس این سرمایه‌گذار در حالت فوق هیچ سهمی از شرکت فارس را در اختیار ندارد و بابت هر سهم دارایی پایه مبلغ 200 تومان (درمجموع 40000 تومان) را به‌عنوان هزینه اولیه پرداخت میکند. حال بیاید در قیمت های مختلف وضعیت معاملاتی سرمایه گذار را بررسی کنیم.

حالت اول: قیمت سهام در تاریخ اعمال کاهش یابد

در حالت اول فرض کنید که قیمت سهام پتروشیمی خلیج فارس در بازار به 2100 تومان کاهش یابد. در این حالت سرمایه گذار اختیار فروش خود را اعمال می کند. در نتیجه سرمایه گذار می تواند 200 سهم خود را در بازار با قیمت 2100 تومان خریداری و به قیمت 2500 تومان به فروش برساند و از این معامله 80000 تومان درآمد کسب کند. اگر خاطرتان باشد در ابتدای مثال گفتیم که سرمایه گذار در ابتدا 40000 تومان به عنوان هزینه اولیه اختیار فروش را اعمال کرده است. پس سود سرمایه گذار در این حالت برابر 40000 تومان خواهد بود (40000=40000-80000) محاسبات زیر به صورت خلاصه بیان شده است.

هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: 40000 تومان

سود ناشی از خرید 200 سهم فارس به مبلغ 2300 تومان و فروش به قیمت اعمال 2100 تومان: 80000 تومان

سود خالص حاصل از اعمال: 40000 تومان

حالت دوم: قیمت سهم افزایش یابد

در حالت دوم فرض کنید که قیمت سهام پتروشیمی خلیج فارس در بازار به 2800 تومان افزایش یابد. در این حالت سرمایه گذار اختیار فروش خود را اعمال نمی کند چرا که متحمل زیان می شود. هزینه ای که سرمایه گذار بابت خرید اختیار متحمل می شود که 40000 تومان است.در این حالت سرمایه گذار اختیار خود را اعمال نمیکند و صرفا هزینه اتخاذ موقعیت را پرداخت میکند.

حالت سوم: قیمت سهم تغییری نکند

زمانی که قیمت سهم در بازار با قیمت اعمال برابر باشد برای سرمایه گذار سود و زیانی به همراه ندارد. در این حالت سرمایه گذار نیاز به انجام کاری ندارد و صرفا باید هزینه اولیه برای اختیار فروش تبعی را پرداخت کند. (هزینه 40000 تومانی برای اتخاذ موقعیت)

نکات کاربردی اوراق اختیار فروش تبعی

1. اختیار فروش تبعی قابلیت معامله ثانویه ندارد.
2. درصد سود و زیان با توجه به قیمت پایه در روز پایانی و اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟ قیمت اعمال تعیین میگردد.
3. امکان شناسایی سود و زیان در طی دوره تا سر رسید وجود ندارد.
4. در هنگام خرید اختیار باید حتما تعداد سهم مورد نیاز را داشته باشید. یعنی اگر قرار است 5000 اختیار بخرید پس باید 5000 سهم نیز داشته باشید.

توجه:

لازم به ذکر است که اوراق اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی است. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید اعمال می شوند اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید قادر به اعمال اختیار می باشد (فرض کنید تاریخ شروع 20 اردیبهشت 99 و تاریخ اعمال 25 خرداد است، درصورتی‌که به‌صورت آمریکایی اعمال شود سرمایه‌گذار در هر تاریخی مانند 21 خرداد قادر به اعمال اختیار می باشد درحالی‌که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی 25 خرداد 99 اختیار قابل اعمال می باشد.

آیا قابلیت معامله ثانویه اوراق اختیار فروش تبعی یا سهم وجود دارد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت اگر سرمایه گذار قصد داشته باشد که اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری کند قابلیت معاملات ثانویه برای آن وجود ندارد. روال هم به این صورت است که هر سرمایه گذاری ابتدا باید سهام پایه را خریداری کند و سپس اقدام به خرید اوراق اختیار کند و اگر به هر دلیلی مانند رشد قیمت سهم و … سرمایه گذار بخواهد سهام پایه را بفروشند اوراق اختیار نیز باطل می شود. یعنی فرض کنید که شما 20000 سهم بانک پارسیان را در قیمت 522 تومان خریداری کرده اید. پس از آن باید 20000 اوراق اختیار آن را به قیمت هر واحد یعنی 1 ریال خریداری کنید. در این شرایط اگر تا سررسید صبر کنید ( با توجه به قیمت اعمنال 5920 ریال ) بازدهی 13 درصد کسب میکنید. اما اگر قیمت بانک پارسیان افزایش یافت و به 600 تومان رسید شما میتوانید سهم را بفروشید اما اوراق اختیار خریداری شده باطل می شود.

قیمت اوراق اختیار فروش تبعی به ازای هر سهم و نحوه محاسبه سود و زیان آن

نکته ای که در خصوص قیمت اوراق اختیار معامله وجود دارد این است که قیمت مجاز خریداری این اوراق به صورت روزانه تغییر میکند که آن هم با توجه به قیمت روز سهم می باشد. یعنی سازو کار اوراق اختیار فروش تبعی به این صورت می باشد که سرمایه گذار در هر برهه زمانی برای بیمه کردن سهام خود بازدهی در حد سود بانکی (20 تا 24 درصد سالانه) دریافت کند. برای توضیح بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید.

در ادامه مثال قبل فرض کنید که قیمت روز سهم بانک پارسیان 434 تومان ( 1 مهر 1399 ) و قیمت اعمال برای این اوراق در تاریخ 10 اسفند 1399 برابر 592 تومان باشد. حال اگر سرمایه گذاری سهم را خریداری کند و اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟ قصد داشته باشد در تاریخ مورد نظر اختیار خود را اعمال کند بازدهی حدود 36 درصدی کسب میکند. به همین دلیل عرضه کننده شرایطی را ایجاد می‌کند که فرصت آربیتراز را در سهم از بین ببرد و به همین دلیل قیمت مجاز هر واحد اختیار را به صورت روزانه تغییر می‌دهد. یعنی قبلا که اوراق اختیار فروش بانک پارسیان به قیمت 1 ریال ( 29 شهریور 1399 ) به فروش می رسید با کاهش هر چه بیشتر قیمت سهم، عرضه کننده قیمت مجاز را تا سقف 886 ریال ( 1 مهر 1399 ) تغییر داد. یعنی اگر سرمایه گذاری بانک پارسیان را در قیمت 4340 ریال خریداری کند باید اوراق اختیار فروش آن را در همان روز به قیمت 886 ریال خریداری کند. یعنی قیمت تمام شده هر واحد بانک پارسیان برای سرمایه گذار 5226 ریال می باشد که اگر آن را با قیمت اعمال 5920 ریالی مقایسه کنیم بازدهی حدودا 13 درصدی نصیب سرمایه گذار می شود که همان بازدهی معقول ذکر شده می باشد. حال اگر قیمت سهام شرکت نیز افزایش یابد به همین ترتیب قیمت مجاز برای اوراق اختیار فروش تبعی کاهش می یابد و باز هم بازدهی سهم در سر رسید معقول و منطقی می شود. یعنی عرضه کننده سهم با تغییراتی که در قیمت اوراق اختیار فروش تبعی اعمال میکند فرصت کسب سود حداکثری را در سهم به حداقل ممکن که همان نرخ سود بانکی می باشد کاهش میدهد.

در خصوص خرید اوراق فروش تبعی به این نکته توجه کنید که در صورت خرید این اوراق باید سهم را از قبل در پرتفو داشته باشید و به تعداد سهمی که دارید اوراق را خریداری کنید اما اگر سهم پایه را داشته باشید و قیمت آن افزایش یافت می توانید بدون توجه به داشتن اوراق اختیار تبعی، سهم را به فروش برسانید و صرفا هزینه ابطال اوراق را پرداخت کرده اید. یعنی اگر 20000 سهم خودرو را به قیمت 300 تومان خریداری کرده باشید و اوراق اختیار فروش تبعی آن را نیز خریداری کرده باشید و پس از ان قیمت سهم افزایش یابد و به 400 تومان برسد می توانید سهم را بفروشید و مشکلی از این بابت نیست.

سخن پایانی

راه‌اندازی طرح بیمه کردن سهام تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، طرح مناسبی در جهت کنترل کردن هیجان سرمایه‌گذاران هنگام فروش سهم در موقعیت‌های حساس و بحرانی به حساب می‌آید، اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد، محدود بودن تعداد عرضه‌ها توسط عرضه‌کننده است؛ به‌عنوان مثال کل حجم عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای بانک پارسیان ۵۰ میلیون ورقه است که بسیار پایین است، چرا که تعداد کل سهام بانک پارسیان تقریبا ۱۵۶ میلیارد برگ سهم و میزان سهام شناور آن حدود ۳۱ میلیارد برگ سهم است و عرضه‌کننده تنها تعداد بسیار محدودی را قرار است بیمه کند که از این نظر بسیار نامناسب است. حال اگر شرایطی ایجاد شود که عرضه‌کننده قابلیت بیمه کردن بخش مناسبی از سهام شناور را داشته باشد می‌تواند کارآیی این طرح را در بازار افزایش دهد و رفته رفته سرمایه‌گذاران اطمینان بیشتری در خرید سهم هنگام ریزش‌های شدید قیمتی داشته باشند و همین عامل باعث کاهش هیجان فروش سهم در بازار شود. چرا که اگر قرار باشد سهام شرکت با هدف بازدهی معادل سود بانکی بیمه شود، بالطبع هیجان فروش سهم در بازار در برخی از محدوده‌های قیمتی از بین می‌رود.

در صورتی که قصد خرید کتاب های خوب و مورد تایید در حوزه بازار سرمایه را دارید از طریق لینک زیر اقدام کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست ؟

معمولا در بازارهای یک طرفه مثل بورس ایران که سهامدار فقط از رشد قیمت سود می‌برد، با افت یا نوسان شدید قیمت، سهامدارها از سهم مورد بحث فاصله می‌گیرند و تمایلی به خرید آن نشان نمی دهند. در این شرایط شرکت ها برای حفظ ارزش سهام و حمایت از سهامداران، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش می‌کنند. در ادامه به بیان مفهموم این اوراق می پردازیم :

اختیار فروش چیست؟

اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه که از آن به‌عنوان قیمت اعمال یاد می‌شود این اوراق را اعمال نماید . حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه می‌پردازند .

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌گردد ، درنتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است .

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرح‌شده در دنیا است. در ایران به‌منظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در تاریخ ۱ دی‌ماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار ایران خودرو را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از ایران خودرو را در پرتفوی خود داشته باشید.

اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود . براساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود. نکته با اهمیت تا اینجا این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود. بنابراین، این اوراق را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک دانست.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:

• تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است، حتما قبل از خرید به محدودیت روزانه و کلی آن که توسط شرکت منتشر کننده تعیین شده دقت کنید. در صورتی که خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.(چیزی به شما برگشت داده نمی‌شود)
• در زمان خرید اوراق اختیار فروش باید مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهام شماست .
• این اوراق معاملات ثانویه ندارند. در نتیجه در صورتی که آن ها را خریداری کردید امکان فروش آن ها را نخواهید داشت .
• در صورتی که بعد از خرید اوراق بخشی از سهام خود را بفروشید و در نتیجه‌ی این معامله، تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق مازاد اعتبار خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما برگشت داده نخواهد شد .
• در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنید. در صورت عدم درخواست، اوراق شما باطل می‌شود و هیچ هزینه‌ای بابت آن به شما برگشت داده نخواهد شد .
• این اوراق تا قبل از سررسید غیر قابل معامله‌اند .
• در صورتی که در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و نیازی به درخواست خاصی نیست .
• بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر کند، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق علام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت می‌شود .
• در مواردی که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق می‌گیرد .

برای دسترسی به متن کامل قوانین و ضوابط مربوط به این اوراق و آگاهی از سایر شرایط مثل قوانین مربوط به زمانی که سهم در روز عرضه بسته باشد، افزایش سرمایه یا توزیع سود داشته باشد و … ؛ می‌توانید به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.در ادامه می توانید تصویر این دستورالعمل را مشاهده نمایید :

اوراق تبعی چیست؟

بیمه کردن یکی از پرطرفدارترین روش های محافظت مردم از دارایی‌های خود است و این موضوع در بازارهای سرمایه نیز با اوراق تبعی کاربرد دارد.

فردای اقتصاد: اوراق اختیار فروش تبعی معمولا توسط شرکت‌ها یا سهامدار عمده و در ایران بعضا توسط صندوق توسعه بازار عرضه می‌شود. با انتشار این اوراق فروشنده متعهد می‌شود اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟ تعداد معینی از سهام شرکت را در قیمت اعمال در تاریخ معین یا همان تاریخ اعمال از سهامداران خریداری کند.

شرکت‌ها موظفند حداکثر یک روز پیش از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با انتشار آگهی در خصوص آن اطلاع رسانی کنند. این آگهی‌ها حاوی ۷ نکته مهم هستند.

اول) سهم پایه: نام سهمی است که اوراق مربوط به آن منتشر می‌شود.

دوم) تاریخ اعمال: تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی است و بعد از آن تاریخ اوراق ابطال می‌شود.

سوم) قیمت اعمال: عرضه کننده اوراق تبعی مجبور است در سررسید اوراق با نرخ اعمال اقدام به خرید سهام پایه کند.

چهارم) سقف خرید: برای هر کد حقیقی و حقوقی محدودیت خرید تعداد اوراق تبعی وجود دارد. در غالب اوراق تبعی که امسال منتشر شد اجازه خرید به سهامدار حقوقی داده نشد.

پنجم) کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی عرضه شده توسط عرضه کننده.

ششم) شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال: در سررسید اوراق شرکت‌ها معمولا به دو شکل فیزیکی و نقدی اقدام به تسویه با سهامداران می‌کنند.

هفتم) نماد اوراق اختیار فروش تبعی: این اوراق خود دارای نمادی است که معمولا با حرف «ه» شروع می‌شود. همچنین بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید دیگر موارد تشکیل دهنده نماد این اوراق است.

قوانینی که برای خرید اوراق تبعی در ایران باید رعایت کرد

اوراق اختیار فروش تبعی در ایران با آنچه که در دنیا با عنوان اوراق اختیار فروش متداول است، تفاوت‌هایی دارد که مهمترین آن عدم اعتبار اوراق تبعی بدون سهم پایه است. بنابراین برای استفاده از این اوراق ضروری است که سهامداران مواردی را رعایت کنند.

اول) سهامدار باید اول سهم شرکت مورد نظر را خریداری کرده سپس اقدام به خرید اوراق تبعی کند.

دوم) به ازای هر سهم حداکثر یک عدد اوراق تبعی خریداری شود. بدون داشتن سهم خرید اوراق ارزشی ندارد.

سوم) در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی سهامدار از تعداد سهم پایه بیشتر شود، اوراق مازاد باطل خواهد شد. برخی اقدام به خرید اوراق بدون داشتن سهم پایه کرده‌اند و این اوراق که قیمت آنها با چند ۱۰۰ درصد رشد نسبت به قیمت روزهای اول مواجه شده، بعضا هنوز در پورتفوی سهامدارن نمایش داده می‌شود. اما سهامدار نه توان فروش آن را دارد و نه می‌تواند از آن استفاده کند.

چهارم) این اوراق قابل معامله نیستند و تنها در یک مرحله یعنی در زمان عرضه توسط ناشر معامله می‌شود.

پنجم) هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد مشخصی اوراق برای هر سهم پایه است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص می‌شود.

ششم) تا تاریخ سررسید سهامدار نمی‌تواند اوراق تبعی خود را اعمال کند و همچنین نمی‌تواند سهام پایه آن را نیز به فروش رساند. در صورت فروش سهم پایه این اوراق ابطال می‌شوند.

هفتم) باید توجه داشت که هرچند اوراق تبعی قیمت سهم را در برابر ریزش بیمه می‌کند، اما با هر نرخی برای سهم پایه و اوراق تبعی نمی‌توان انتظار داشت که سهامدار سود کند . در واقع میزان سود بستگی به قیمت سهم در زمان خرید اوراق و همچنین قیمت اوراق دارد. به این معنا که مجموع هزینه خرید اولیه سهم پایه به علاوه هزینه خرید اوراق تبعی باید در مجموع کمتر از ارزش اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟ آن سهام در قیمت اعمال باشد.

چگونه اوراق تبعی را اعمال کنیم؟

درصورتی که قیمت سهم در زمان اعمال به کمتر از قیمت اعمال برسد، سهامدار می‌تواند با اعمال اوراق تبعی نسبت به فروش سهام خود در قیمت بالاتری (قیمت اعمال) اقدام کند. برای اعمال برداشتن گام‌های زیر لازم است:

اول) سهامدار بنا به اعلام ناشر معمولا در فاصله حدود یک هفته مانده به تاریخ اعمال می‌تواند در خواست اعمال این اوراق را صادر کند.

دوم) سهامدار درخواست اعمال را باید به صورت تلفنی به کارگزار اعلام کند و کارگزاری پیش از پایان مهلت مقرر (ساعت ۱۳ روز اعمال) در خواست‌ها را به صورت تجمیعی در یک فایل اکسل و از طریق اتوماسیون اداری به شرکت بورس ارائه خواهد داد.

سوم) بر اساس آگهی اولیه اوراق تبعی تسویه به دو صورت نقدی و فیزیکی انجام خواهد شد. بعضا نیز شرکت‌ها به سهامدار این اختیار را می‌دهند که مدل تسویه را خود انتخاب کند. در شکل فیزیکی، انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده انجام می‌شود. در نقدی نیز مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده این اوراق انجام می‌شود.

چهارم) طبق قانون اگر سهامدار درخواست اعمال اوراق تبعی را به کارگزاری بدهد اما قیمت روز سهام در تاریخ سررسید به بیشتر از قیمت اعمال برسد، اوراق اعمال نخواهد شد.

پنجم) اوراق تبعی بعد از تاریخ اعمال ارزش خود را از دست داده و اعمال نشده تلقی می‌شود. بر این اساس اگر سهامدار تا تاریخ سررسید اقدام به اعمال این اوراق نکند عملا اوراق ابطال شده و ناشر هیچ تعهدی در قبال آن ندارد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

یکی از مهم‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول در برابر تورم، بورس است. اما بسیاری از سرمایه‌گذاران از نوسانات این بازار و وجود ریسک بالا در بورس می‌ترسند. شما می‌توانید با خرید اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را تا حد زیادی کاهش دهید. با ما همراه شوید تا به شما بگوییم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی از ابزارهای مشتقه بورس محسوب می‌شود. ابزاری نسبتا جدید در این بازار که با استفاده از آن می‌توانید سهام خود را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بورس بیمه کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی در تعریف کلی ابزاری است که به وسیله آن منتشرکننده اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهم پایه را در زمان سررسید تعیین شده با قیمت مشخص به خریدار اوراق می‌دهد. به این معنا که خریدار حتی در صورت کاهش قیمت سهم، می‌تواند سهام مورد نظر را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص شده در اوراق به منتشرکننده آن بفروشد و از این طریق ریسک حضور در بورس را تا حد زیادی کاهش دهد.

بنابراین اگر نرخ واحد سهم مورد نظر در تاریخ مقرر آتی کم شود، سهام‌دار با استفاده از قرارداد اختیار فروش تبعی می‌تواند اصل سرمایه خود را دریافت کند. اگر نرخ هر واحد سهم در تاریخ اعمال افزایش داشته باشد هم سهام‌دار می‌تواند بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به سود خود دست پیدا کند. این موضوع برای سهام‌داران نوعی حاشیه امن ایجاد می‌کند که با خیال راحت به سرمایه‌گذاری در بورس بپردازند.

اوراق اختیار فروش تبعی در جهان با دو روش اروپایی و آمریکایی قابل اعمال هستند. در روش اروپایی، اوراق اختیار فروش در تاریخ سررسید اعمال می‌شوند و در شیوه آمریکایی، سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید می‌تواند برای اعمال اوراق اقدام کند. در ایران از شیوه اروپایی استفاده می‌شود و تنها در تاریخ سررسید می‌توان برای اعمال اوراق اقدام کرد.

آشنایی با اصطلاحات اطلاعیه اوراق فروش تبعی

سهم پایه: به سهمی گفته می‌شود که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است.

قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده در تاریخ اعمال، متعهد به تسویه آن خواهد بود.

تاریخ اعمال: به تاریخی گفته می‌شود که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در نظر گرفته می‌شود.

دوره معاملاتی: به فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی، دوره معاملاتی گفته می‌شود.

سقف خرید: به حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی گفته می‌شود که اشخاص حقیقی یا حقوقی قادر به خرید آن هستند.

کل حجم عرضه: به تعداد اوراقی گفته می‌شود که عرضه‌کننده اوراق هر روز منتشر می کند.

قیمت عرضه اوراق تبعی: منظور قیمتی است که توسط ناشر اوراق در بازار فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز بر مبنای یک فرمول مشخص محاسبه می‌شود.

فواید اختیار فروش تبعی

• استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پوشش ارزش سهام سهامداران می‌شود.
• اگر ارزش سهام شرکت در راستای هیجانات منفی در بازار کاهش پیدا کند، اوراق اختیار فروش تبعی شرایط امنی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
• با وجود اوراق اختیار فروش تبعی در بازار بورس، تقاضا برای خرید سهام و اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتر می‌شود.
• در شرایط کمتر شدن تعداد سهام از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق اضافه در پایان روز در صورت درخواست سهام‌دار برای فروش سهام پایه باطل می‌شوند.

معایب اختیار فروش تبعی

• عدم وجود بازار ثانوی
• مالکیت سهامدار بر سهام پایه در زمان خرید اوراق
• اعمال سقف خرید برای سهام‌دار
• اتمام تعهد عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی بعد از تاریخ اعمال
• امکان ایجاد هیجانات مثبت قبل از تاریخ اعمال یا جلوگیری از اطلاعیه‌های منفی برای عدم کاهش قیمت سهم

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟

برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید، مطابق با دستورالعمل معاملات این اوراق، درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.

حداقل یک روز قبل از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی در بازار، اطلاعیه آن منتشر می‌شود که در آن اطلاعات مختلفی شامل دارایی پایه، عرضه‌کننده، کارگزار عرضه کننده، کل حجم عرضه، دامنه نوسان، محدودیت‌های معاملاتی، سررسید و … درج می‌شود.

نکته مهم اینکه پیش از خرید این اوراق باید ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش تبعی، سهم پایه آن را خریده باشید. برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی باید حداکثر تا ساعت ۱۲ روز سررسید، درخواست‌تان را از از طریق پنل معاملاتی آنلاین خود ثبت کنید.

همانگونه که پیش از این هم اشاره کردیم، تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی اهمیت زیادی دارد و اعمال آن‌ها تنها در تاریخ سررسید اوراق امکان‌پذیر خواهد بود. نکته مهم دیگر اینکه پس از اینکه درخواست خود را برای اعمال این اوراق در پنل معاملاتی آنلاین کارگزاری خود ثبت کردید، دیگر امکان لغو درخواست وجود ندارد.

نکات مهم در مورد ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

1. ثبت درخواست تسویه از یک روز کاری قبل از تاریخ سررسید، تا ساعت ۱۴ روز سررسید امکان‌پذیر است.
2. تنها در صورتی که دارایی پایه در سبد دارایی شما وجود دارد، اقدام به ثبت درخواست تسویه اوراق، کنید. تنها اوراق اختیار فروش تبعی سهامدارانی که سهام پایه را تا انتهای روز سررسید نگهداری کرده باشند، قابل اعمال خواهد بود.
3. ثبت درخواست باید تنها از طریق کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی صورت پذیرد. کارگزار ناظر این اوراق در هر نماد، همان کارگزار ناظر مشتری در سهام پایه نماد مذکور است. در صورتی که سهام پایه مشتری دارای کارگزار ناظر نباشد، امکان ثبت درخواست اعمال وجود ندارد و مشتری باید نسبت به تعیین کارگزار ناظر برای سهام پایه خود اقدام کند.
4. از یک هفته مانده به سررسید اوراق تبعی، مشتری نباید کارگزار ناظر سهام پایه‌ای که قصد اعمال آن را دارد، تغییر دهد.
5. در صورت عدم ثبت درخواست تسویه در تاریخ سررسید، اوراق تبعی منقضی می‌شود و بعد از تاریخ سررسید، این اوراق قابلیت اعمال ندارند.
6. گزینه‌های قابل انتخاب برای نوع تسویه، «فیزیکی» و «اول نقدی بعد فیزیکی» هستند. دارنده اوراق تبعی می¬تواند هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کند. تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه به قیمت اعمال است. تسویه نقدی به معنای دریافت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در سررسید است و سهام پایه از مالکیت فرد خارج نخواهد شد. انجام تسویه نقدی مشروط به توافق عرضه‌کننده و دارنده اوراق تبعی است. در صورتی که دارنده اوراق تبعی نوع تسویه را «اول نقدی بعد فیزیکی» و عرضه‌کننده نیز اولویت تسویه خود را «اول نقدی بعد فیزیکی» انتخاب کند، تسویه به شکل نقدی انجام خواهد شد. در صورت عدم وجود توافق بر تسویه نقدی، تسویه به شکل فیزیکی انجام می‌شود.
7. درخواست تسویه اوراق بهتر است در حالتی که قیمت دارایی پایه در سررسید کمتر از قیمت اعمال است انجام گیرد. البته بدیهی است محدودیتی در ثبت درخواست تسویه فیزیکی برای دارندگان این اوراق وجود ندارد. انجام تسویه نقدی در تسویه «اول نقدی بعد فیزیکی» فقط در صورت پایینتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال انجام خواهد شد.
8. با انتخاب اعمال حداکثری- فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد. با انتخاب اعمال حداکثری- اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص در صورت امکان تسویه نقدی به شکل نقدی و در غیر این صورت به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد.
9. مازاد تعداد اوراق اختیار فروش تبعی بیش از تعداد سهام پایه یا بیش از سقف قابل خرید توسط هر کد معاملاتی اعلام‌شده توسط بورس‌ها در اطلاعیه عرضه، قابل اعمال نخواهد بود.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در سامانه آنلاین آگاه

شما می‌توانید به راحتی و از طریق سامانه آنلاین آگاه درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید. بازه ثبت درخواست از یک رو کاری قبل سررسید تا ساعت ۱۴ روز سررسید است.

برای درخواست اعمال، بعد از ورود به پنل کاربری خود در سامانه آنلاین آگاه طبق تصویر زیر، از منوی سمت راست بخش درخواست‌ها، گزینه «اعمال اوراق اختیار فروش تبعی» را انتخاب کنید.

با انتخاب گزینه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، با صفحه زیر مواجه خواهید شد که به دو بخش تقسیم شده است، بخش بالایی صفحه پروفایل اوراق اختیار فروش تبعی است که هنوز سررسید نشده‌اند. بخش پایین صفحه نیز مربوط به درخواست‌های اعمال شده توسط شما است.

در صورتی که کارگزار ناظر دارایی پایه شما کارگزاری آگاه است و دارایی قابل اعمال برای شما توسط بورس اعلام شده باشد، از ۳ روز کاری قبل از سررسید، در ستون دارایی، تعداد قابل اعمال برای شما نمایش داده می‌شود.

برای ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، در بخش پروفایل از قسمت سمت چپ صفحه روی آیکون «درخواست اعمال» کلیک کنید تا پنجره زیر باز شود.

در این بخش در قسمت نوع درخواست، چند گزینه برای انتخاب وجود دارد. اگر گزینه «اعمال حداکثری فیزیکی» را انتخاب کنید، دیگر نیازی به پر کردن مقادیر عددی ترجیحی نیست.

حالت دیگر انتخاب گزینه «اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی» است که باز هم مقادیر عددی برای شما غیرفعال هستند.

با انتخاب حالت سوم یعنی گزینه «بخش فیزیکی بخشی اول نقدی بعد فیزیکی»، باید در فیلدهای مشخص‌شده تعداد دارایی مورد نظر خود را برای اعمال وارد کنید.

در آخر با انتخاب گزینه «ذخیره» درخواست شما ثبت خواهد شد و می‌توانید آن را در بخش پایینی صفحه که مربوط به درخواست‌ها است، ببینید. درخواست شما تا ساعت ۱۴روز سررسید قابل ویرایش و حذف است.

در صورت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی درخواست شما به بخش درخواست‌های پایان یافته منتقل خواهد شد. تعداد تسویه شده نقدی و فیزیکی بعد از اعمال در این قسمت به شما نمایش داده می‌شود.

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به دو شکل تسویه نقدی و فیزیکی انجام می‌شود. یعنی فرد برای درخواست اعمال این اوراق، می‌تواند یکی از دو نوع روش اعمال فیزیکی و نقدی را درخواست کند.

در روش تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی، ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺎﺩﻝ با تفاوت ﻗﯿﻤﺖ اعمال و قیمت پایانی سهام پایه ﺩﺭ زمان ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﺷﺪ، به دارنده اوراق از سوی عرضه‌کننده پرداخت خواهد شد.

بنابراین تسویه نقدی تنها در صورتی انجام می‌شود که در زمان سررسید اوراق، قیمت بازار از قیمت اعمال آن‌ها کمتر باشد.

در تسویه فیزیکی اما سهام به همان قیمت اعمال اوراق خریداری می‌شود و وجه حاصل از فروش از سوی عرضه کننده به خریدار اوراق پرداخت خواهد شد. در واقع تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه با قیمت اعمال به عرضه‌کننده است. نکته مهم اینکه تسویه اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟ فیزیکی در صورت بالاتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال هم قابل انجام است.

شرح یک مثال از قرارداد اختیار فروش تبعی

برای فهم راحت‌تر اوراق اختیار فروش تبعی، از یک مثال استفاده می‌کنیم. یک شخص بابت ۵۰۰ هزار سهم شرکت فملی که قیمت هر واحد آن در حال حاضر ۳۲۰۰ تومان است، اختیار فروشی را به قیمت اعمال ۳۵۰۰ تومان در چهار ماه آینده خریداری کرده است. در این شرایط ۳ حالت ممکن است اتفاق بیفتد.

حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال

فرض کنید که قیمت سهام فملی در بازار به ۲۸۰۰ کاهش پیدا کرده باشد. سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرد که اختیار فروش خود را اعمال کند. در این حالت، عرضه‌کننده موظف است سهام را در تاریخ سررسید به قیمت ۳۵۰۰ تومان بخرد. در این حالت، سرمایه‌گذار با بیمه کردن سهام خود نه تنها ضرر نکرده است، بلکه بابت هر برگه سهم مبلغی در حدود ۳۰۰ تومان سود به دست آورده است. در حقیقت، سهامی را با قیمت ۳۲۰۰ تومان خریده و با قیمت ۳۵۰۰ تومان به فروش رسانده است.

حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال

در نظر بگیرید که قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت شخص سرمایه گذار اوراق اختیار فروش خود را اعمال نخواهد کرد چرا که قیمت بازار از قیمت اعمال اوراقدر حالت دوم فرض کنید قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت سرمایه گذار اوراق اختیار فروش تبعی خود را به دلیل بیشتر بودن قیمت بازار از قیمت اعمال اوراق، اعمال نمی‌کند.

حالت سوم: ثابت ماندن قیمت سهام در تاریخ اعمال

در حالت آخر ممکن است قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال برابر باشد. در این وضعیت سرمایه‌گذار سود و زیانی نخواهد کرد. در هر سه حالت، باید مبلغ ۵۰ هزار تومان هزینه خرید اوراق را در محاسبه سود و زیان لحاظ کنیم که البته تاثیر قابل توجهی ندارد. ذکر این نکته نیز لازم است که سرمایه‌گذار باید به مقدار اوراق اختیار فروش تبعی، سهام پایه در پرتفوی خود داشته باشد. برای هر کد بورسی یک محدودیت خرید اوراق در نظر گرفته می‌شود که در اطلاعیه فروش اعلام خواهد شد. همچنین سهام پایه باید تا زمان سررسید اوراق در پرتفوی بماند و امکان فروش آن وجود ندارد.

چند نکته درباره اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

• ﻫﺮ ﻭﺭﻗﻪ اوراق اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ، ﻣﻌﺎﺩﻝ داشتن ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﯾﮏ ﺑﺮﮔﻪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ با ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺸﺨﺺ است. ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻫﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﯿﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
• خریدار اوراق اختیار فروش تبعی ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺭﺍ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼ‌ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ باشد ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ برای ﺧﺮﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ اقدام کند.اوراق اختیار فروش تَبَعی چیست؟
• ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﻟﺰﺍﻣﯽ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺍﻭﺭﺍق اختیار فروش تبعی ﻧﯿﺰ ﺍﺭﺯﺷﯽ ندارند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ نیستند.
• ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ، ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺧﺮﯾﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﺰﺍﻥ ﺫﮐﺮﺷﺪﻩ ﺗﺎﯾﯿﺪ نمی‌شود ﻭ ﻋﺮﺿﻪ‌ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻌﻬﺪﯼ برای ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺎﺯﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
• ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﺒﻌﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺪﺍرند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﯿستند. ﺩﺭ هنگام ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، صاحبان ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺑﺎره ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ (ﺍﻋﻤﺎﻝ کردن ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ) ﯾﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ نکردن ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﯼ کنند. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ، ﻓﺮﺩ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭ خود را مطلع کند.

کلام آخر

در این مطلب به شما گفتیم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟ این اوراق یکی از مهم‌ترین ابزارهای کم کردن ریسک سرمایه‌ گذاری در بورس به شمار می‌روند. اوراق اختیار فروش تبعی، سهام شما را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بازار بیمه می‌کند و در تاریخ اعمال این اوراق اگر قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد، زیان شخص خریدار جبران می‌شود. برای اعمال این اوراق، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.